Memorijalni kompleks na Kadinjači

Među spomenicima koji se nalaze u okolini Užica posebno se ističe memorijalni kompleks na Kadinjači koji se nalazi 14 kilometara zapadno od Užica. Ovaj spomenik je posvećen borcima užičkog Radničkog bataljona koji su se žrtvovali 29. novembra 1941. godine. Pružili su otpor moćnom neprijatelju koji je u tom periodu sprovodio ofanzivu na oslobođenu teritoriju “Užičku republiku”. Borci Radničkog bataljona hrabro su stradali protiv nemačkih snaga tokom bitke kod Kadinjače.

Serija događaja koja je dovela do ove bitke započeta je 1941. godine kada su partizani oslobodili region oko grada Užica, koji je ranije bio pod kontrolom nemačke okupirane Srbije. Kao odgovor na ovu akciju Partizana, Nemci su ušli u akciju “Operacija Užice” što je bio prvi nemački anti-partizanski napad u Drugom svetskom ratu.

Užičkom Radničkom bataljonu 28. novembra zajedno sa dve partizanske jedinice iz Posavine i Orašja nad kojim je komandovao Andrija Đurović naređeno je presretanje 342. nemačke pešadijske divizije koja je bila primećene u pravcu ka planini Kadinjača, na samo 14 kilometara od Užica. Pre nego što je nemačka vojska uspela da stigne do planinskog grebena presrele su ih partizanske snage. Nemačka pešadija koja je bila sastavljena od preko 3.000 vojnika bila je daleko moćnija od 400 boraca Partizanskog radničkog bataljona. Gotovo svi pripadnici Radničkog bataljona su ubijeni u borbi ali ipak su se borili skoro šest sati čime su dali dovoljno vremena za povlačenje civila partizanskog rukovodstva izvan Užica na sigurno mesto.

Iako je do kraja dana Užice bilo osvojeno od strane nemačkih i četničkih vojnika, nemačka celokupna misija je bila neuspeh, jer su partizanske snage imale dovoljno vremena da napuste grad i pobegnu u Sandžak. U masovnom gubitku života Partizana samo su dva nemačka vojnika poginula. Ovi događaji u bici i pad Užica prikazani su u filmu “Užička republika” koju je režirao srpski režiser Žika Mitrović.

U blizini vrha planine Kadinjače 1952. godine je izgrađen skroman kameni piramidni spomenik veličine 11 metara pod kojim je izgrađena grobnica u kojoj se nalaze posmrtni ostaci svih koji su poginuli tokom borbe 1941. Godine.

Međutim, krajem 1962. godine grupa veterana i jugoslovenska vlada smislili su plan za izgradnju značajnijeg memorijalnog kompleksa koji bi se dodao kamenoj piramidnoj kripti. Nakon dugog procesa planiranja dizajner Miodrag Živković i arhitekta Aleksandar Đokić su rešili da naprave spomenički kompleks. Formalno je otvoren 1979. godine i otvaranju je lično prisustvovao Josip Tito i tom činu je takođe prisustvovalo preko 100.000 ljudi.

Na Memorijalnom spomeniku su zapisani stihovi Užickog pesnika Slavka Vukosavljeviċa:

“Rođena zemljo jesi li znala
tu je poginuo bataljon ceo
crvena krv se prolive tada
kroz snežni pokrov hladan i beo
noċu je i to zavejo vetar
ipak na jugu vojska korača
pao je četrnaesti kilometar
ali nikad neċe Kadinjača!”

Više hiljada posetilaca godišnje dolazi da poseti ovu lokaciju, gde se takođe redovno održavaju mnogi godišnji komemorativni događaji.

Razvoj moderne hidrotehnike – Miladin Pećinar

Miladin Pećinar je rođen 17. marta 1893. godine u zlatiborskom selu Ljubišu, u seoskoj porodici. Roditelji su mu bili zemljoradnici. Kada je 1900. godine otvorena osnovna škola u selu Ljubišu, Pećinar je bio u prvoj generaciji i bio je među boljim đacima. U jesen 1904. godine upisao se u gimnaziju u Užicu, gde se školovao sa još dve sestre. Pred kraj gimnazijskog školovanja, posle pogibije oca, pretežno se sam izdržavao spremajući druge đake, i pored toga je još pomagao svojim sestrama. Maturirao je juna 1912. godine, i sa još dvojicom svojih drugova je bio oslobođen usmenih ispita.

Nakon završetka gimnazije upisao se na Građevinski odsek Tehničkog fakluteta. Njegovo školovanje su prekinuli ratovi. Prvi svetski rat u kojem je učestvovao kao jedan od 1300 kaplara Skopske đačke čete. Na Solunskom frontu 1917. godine je bio teško ranjen gde je posle rata unapređen u čin rezervnog pešadijskog majora i kao takav je preuzet u JNA posle Drugog svetskog rata.

Svoje studije je nastavio nakon završetka rata, prvo na Primenjenoj školi za građevinske inženjere u Rimu, a zatim na Građevinskom odseku Tehničkog fakulteta u Beogradu. Studije je završio krajem decembra 1921. godine i time je stekao zvanje građevinskog inženjera.

Po diplomiranju, prvih nekoliko godina radio je u Ministarstvu građevina u Generalnoj direkciji voda. Po želji Ministarstva prelazi u Društvo za građenje železnica i pristaništa, koje je trebalo da izgradi prugu Beograd-Bar. Tu ostaje samo dve godine, jer je shvatio da je u tadašnjim uslovima nerazvijene i ratom opustošene zemlje to bilo neizvodljivo. Tada polaže stručni ispit i, kao ovlašćeni inženjer, 1925. godine osniva svoj biro za projektovanje građevina na vodi. Biro je vodio skoro 20 godina, sve do 31. decembra 1944. godine.

U to vreme dok je vodio biro, nekoliko godina je bio potpredsednik Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekti. Izabran je za redovnog profesora 1951. godine na Katedri za hidrotehniku na istom fakultetu, i tu je radio sve do penzionisanja 1963. godine.

Takođe, izabran je za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti 1963. godine. Pećinar je umro 5. juna 1973. godine u Beogradu, a po svojoj želji je sahranjen u rodnom selu Ljubišu na Zlatiboru. Njegovi naučni i stručni radovi pokrivaju skoro sve grane i naučne discipline hidrotehnike. U svakoj od tih disciplina dao je vrlo vredna i značajna ostvarenja, u kojima je, pored najvišeg inženjerskog kvaliteta, ispoljio inventivnost, studiozan karakter i duh naučnog stvaralaštva. Kao profesor na Građevinskom fakultetu u Beogradu, svoje znanje i bogato iskustvo je nesebično prenosio svojim studentima.

Akademik Miladin M. Pećinar bio je više nego uman inženjer. Njegov uspeh u stvaranju hidrotehničkih objekata kao delo inženjera, a posebno stručnih kadrova kao delo nastavnika, i kao savetnika u ustanovama, doneli su našoj zemlji značajne rezultate. Svakako je u Srbiji, a delom u celoj bivšoj Jugoslaviji, najzasluženija ličnost za razvoj moderne hidrotehnike kod nas.